xin giới thiệu một tác phẩm thơ Nôm khuyết danh với tựa đề “Nữ tử tu tri” (Phụ nữ cần biết) đề cập đến các vấn đề nêu trên rất đầy đủ và dễ hiểu. Tác phẩm được trình bày bằng hình thức thư Nôm song thất lục bát với văn phong giản dị bình dân, dành cho mọi tầng lớp người trong xã hội thời xưa. Đây cũng có thể coi là một tài liệu tham khảo cho chị em phụ nữ thời nay để chúng ta hiểu hơn quan niệm về người phụ nữ, quan hệ vợ chồng, mẹ chồng nàng dâu thời xưa, và đối chiếu với các mối quan hệ nêu trên trong thời hiện đại, biết đâu sẽ ngẫm ra nhiều điều.
Văn bản tuyển chọn trong bài này là bản “Nữ tử tu tri” in năm Tân Dậu niên hiệu Khải Định (1921) do Phúc An tàng bản.
Nội dung:
"Nào những bậc phấn son phận gái
Xin nghe em phân giải lời này
Liễu bồ hổ phận thơ sây
Xót câu thập nữ cho rày viết vô
Ơn sinh dưỡng tựa hồ non Thái
Rải thịt xương khó thỏa báo đền
Hổ cũng nam tử bậc trên
Hiếu trung sẵn nết khôi nguyên rạng nhà
Nên trả được công cha nghĩa mẹ
Hội thanh bình vui vẻ giàu sang
Còn mình là bậc nữ nàng
Đã thua thua cả mọi đàng tức thay
Trai thường được xem ngày dưới gối
Thờ hai thân đủ thức trân cam
Còn mình hộ phân hồng nhan
Bởi chưng Nguyệt Lão đa đoan định phần
Hễ đến tuổi cài trâm phấn phát
Nào định bề gia thất tây riêng
Tài hay khôn khéo muôn nghìn
Thế nào cũng phải là phường nữ nhi
Việc gì cũng trông về chồng cả
Ở làm sao cho hả bụng chồng
Cửa nhà muôn việc phụ trung
Sao cho ngôn hạnh dung công đủ đều
Dẫu gặp chốn giàu nghèo cũng vậy
Đạo thâm tình nhẽ phải biết ơn
Muốn cho cha mẹ lai thơm
Đức hiền hai chữ quý hơn ngàn vàng
Cha mẹ mình mình thường cho xót
Cha mẹ người người tất yêu đương
Muốn cho vẹn được đạo thường
Công cô[1] hai đấng phải thương như chồng
Dẫu gây dựng muôn chuông ngàn tứ
Hoặc sắc tài cũng chớ có kiêu
Thế gian nhầm nhặt đã nhiều
Bởi chưng ngu dốt kiếm đường tính suy
Ở mấy chồng trăm bề yêu dấu
Lại nuôi con quý báu hơn vàng
Trong ngoài trăm việc đảm đang
Thế mà một chốc đạo thường đơn sai
Cha mẹ chồng bỏ hoài bỏ phí
Nỡ phũ phàng chẳng quý chẳng thương
Coi xem như thế người thường
Xui chồng ăn ở những đường bạc điên
Lại hèn hận lắm phen gắm gất
Coi như người có kết oán riêng
Nhác trông cảnh thế lòng phiền
Gái đâu có gái ngu hiền thế nay
Việc rõ ràng như bày tranh vẽ
Cố làm sao chẳng nghĩ chẳng suy
Lấy ta về để làm chi
Sinh con nở cái ích gì biết không
Lấy ta để thay chồng sớm tối
Thờ công cô đáp thụ trân cam
Sinh con khó nhọc muôn vàn
Mong cho cả trái thừa hoan tuổi già
Ai ngờ lại hóa ra họa trái
Khiến mẹ cha đau đớn vì con
Khi chưa kết định nhân hôn
Anh em cha mẹ hãy còn sum vui
Khi có vợ về thì phận bẽ
Khiến anh em cha mẹ lìa nhau
Than ôi tạo hóa cơ cầu
Đời nay chẳng có một dâu đức hiền
Ấy một tội lưu truyền vạn đại
Bắc cầu nô hóa lụy biết sao
Mình đà trước ở lung lao
Dâu mình sau lại rêu rao cũi mình
Muốn cho được danh muôn thuở
Nối thánh hiền nên bỏ chua ngoa
Bên chồng dẫu mẹ dẫu cha
Phải nên săn sóc như là thân sinh
Công mang nặng chồng mình chín tháng
Chịu những điều uống đắng ăn cay
Trai khôn cho học theo thày
Vậy nên mấy có người nay vuông tròn
Sao mình vội quên ơn như thế
Ở cùng chồng trái mấy đấng thân
Dọa đâu có dọa vô căn
Muốn ăn hoa quả toan phần đắng cay
Mình người ngoài mới đây sum họp
Nỡ lòng nào ăn hết cho xong
Đắng cay người chịu gian nan
Hiển vinh mình nỡ ngồi ăn vị đừng
Sao chẳng sợ thiên đình soi xét
Tội mai sau rồi biết để đâu
Rành rành trước mắt chẳng lâu
Tuần hoàn sau lại gặp dâu hơn mình
Nó cũng lại cướp tranh quyền hết
Vui cùng chồng mắng thét mẹ cha
Con nó nó quý như hoa
Thân mình nó chẳng coi là vào đâu
Đến lúc ấy thảm sầu cay đắng
Ôm tuổi già chịu mắng nhục thay
Đạo trời nhẽ ấy xưa nay
Nỡ thường vầy một trả ngay đến mười
Nó lại ở ngược xuôi lắm cách
Hơn là mình hống hách khi xưa
Nếu mình kể lẽ khi xưa
Bới lông tìm vết nó đưa thêm lời
Xưa mẹ cũng bằng mười tôi ấy
Mắng mỏ bà tôi thấy hãn than
Hay gì mà mẹ dạy tôi
Muốn cho êm thấm xin thì nữa đi
Gặp cảnh ấy ắt thì phải tức
Khuyên những người hiền đức chớ theo
Muốn cho dâu thảo kính yêu
Phải nên suy xét những điều nói trên
Đừng bắt chước bạc đen lũ ấy
Gương trời treo mắt thấy giàn giàn
Lấy can một việc mà bàn
Nếu chồng ngạo ngược phải can mấy là
Vì một nhẽ mẹ cha sinh nó
Ơn tày trời nó nỡ bày phô
Huống mình là kẻ sánh đôi
Trách chi nó ở trọn đời thủy chung
Trai thất hiếu không bằng điểu thú
Gái vô tình diếc tựa loài sâu
Lại thêm suy xét một câu
Ắt là hiểu rõ trước sau một này
Diếc chồng mình ở nay đơn bạc
Mẹ cha mình nay khác lại chơi
Chồng mình khinh bỉ chưa vơi
Không chào không hỏi lại thì xỏ xiên
Nghĩ rằng đến kiếm tiền xin bạc
Chửi chó mèo hắt rác đổ đi
Thẹn thùng người phải ra về
Hai hàng châu lệ người thì trước điên
Thề một đời không sang đến rể
Lại hận con coi thể người ngoài
Than rằng biết trước thế thì
Đem ra sông cái bỏ trôi giữa dòng
Thực là mang nặng uổng công
Có con mà cũng như không ích gì
Thà đẻ trứng lại thì có ích
Đem bát ăn thỏa thích còn hơn
Hẳn mình trông thấy nguồn cơn
Dẫu gan sát đá cũng không lệ ngừng
Hẳn trách phạn má hồng bạc bẽo
Muốn đoạn tình mà dứt cho xong
Cha mẹ mình bị chồng xem nhẹ
Mà mình còn đau xót thảm thay
Huống chi cha mẹ chồng nay
Bị mình mắng mỏ đêm ngày quanh năm
Ắt chồng cũng ruột gan tha thiết
Muốn trị mình đánh chết đi thôi
Dạy lời lại phải dạy roi
Muốn cho vẹn trọn đạo trời mấy nghe
Nếu bất khẳng ắt thì phải bỏ
Có mẹ cha chẳng có vợ nay
Mất vợ lại có vợ ngay
Nếu mất cha mẹ kiếm nay được nào
Ấy chí kẻ anh hào trung hiếu
Tiếng muôn thu lặng lẽ gương soi
Còn như vô loại những người
Thương con yêu vợ còn hơn thâm tình
Trên bị chốn thiên đình ghi tội
Dưới bị người trần thế mỉa mai
Dẫu rằng sang cả một đời
So loài điểu thú lại thời kém xa
Cái hư ấy dẫu mà khôn khéo
Coi như đồ cỏ héo xương khô
Khuyên người thực nữ trượng phu
Chữ tình chữ hiều ở cho công bằng
Để cho khỏi thẹn cùng người trước
Hợp đạo trời hưởng phúc dài lâu
Thành nhàn chấp chỉnh mấy câu
Ai khen cũng đội cười nhiêu thì cười"
(Phiên Nôm bởi Nguyễn Ngọc Thanh)
Nguồn http://nguoihieuco.blogspot.com/2012/09/phu-nu-tu-tri-cuon-cam-nang-ung-xu-me.html#ixzz3KvmJjZ7E
